Czym jest medytacja?

Im szybciej zmienia się świat, tym popularniejsza staje się medytacja. Umysł człowieka bezustannie konfrontowany jest z nowymi bodźcami, które nie zawsze są na tyle istotne, aby warto było poświęcać im uwagę, a jednak znacząco wpływają na samopoczucie. Wiele osób korzysta z technik medytacyjnych, aby świadomie zarządzać swoim skupieniem oraz szybciej wchodzić w stan relaksu. Wiąże się to z licznymi korzyściami dla zdrowia.

Co to jest medytacja?

Medytacja jest popularną techniką relaksacyjną. Dzięki koncentracji na oddechu, powtarzaniu prostej mantry, czy wyobrażaniu sobie konkretnego obiektu łatwiej uspokoić umysł i ograniczyć ilość natrętnych myśli. Źródłem stresu jest często przypominanie sobie przeszłych wydarzeń lub wyobrażanie sobie przyszłości. Medytacja pomaga skupić się na chwili obecnej, co sprawia, że można skuteczniej oddziaływać na rzeczywistość.

Praktykowanie medytacji pomaga zaakceptować dynamiczny charakter rzeczywistości. Łatwiej nauczyć się odpuszczać przeszłość i adaptować do zmian, które są integralną częścią życia. Umiejętność obserwacji pojawiających się i znikających myśli pozwala nabrać dystansu do siebie i otaczającej rzeczywistości. Regularny trening umysłu sprawia, że negatywne skutki stresu dotykają osoby praktykujące medytację w znacznie mniejszym stopniu. Konsekwentne rozwijanie tej umiejętności zwiększa ponadto energię życiową oraz pomaga rozwijać pozytywne stany emocjonalne takie jak miłość, oraz współczucie, zmniejszając jednocześnie poziom lęku.

Kiedy powstała medytacja?

Praktyki medytacyjne mają długą i bogatą historię. Informacje na ten temat po raz pierwszy pojawiły się w tekstach wedyjskich, które należą do świętych ksiąg hinduizmu. Ich powstanie datuje się na 1500 r.p.n.e. Wzmianki na temat medytacji pojawiają się na całym Dalekim Wschodzie, a sama praktyka stanowi integralną część nie tylko tradycji hinduistycznej, ale również buddyjskiej, konfucjańskiej oraz jogi. 

Medytacja pojawiła się na Zachodzie w latach 60. XX wieku, głównie dzięki działalności Beatników i ich zainteresowaniu kulturą Wschodu. W tym czasie powstały pierwsze grupy medytacyjne i ośrodki, które zaczęły propagować tę praktykę w Europie oraz Stanach Zjednoczonych. Od tamtego momentu popularność medytacji zaczęła rosnąć. W tej chwili praktyka jest powszechnie dostępna.

Jak medytacja wpływa na umysł?

Medytacja ma zbawienny wpływ na zdrowie zarówno fizyczne, jak i psychiczne. Dzięki regularnej praktyce poprawia się koncentracja, co znacząco przyspiesza rozwój umiejętności w wybranej dziedzinie. Ze względu na łatwiejszą możliwość opanowania lęku i innych negatywnych emocji znacznie prościej osiągnąć stan flow, w którym praca idzie gładko, a człowiek staje się czystym działaniem. Łatwiej również pozbyć się poczucia oddzielenia od reszty świata i dostrzec punkty wspólne, które łączą nas z innymi istotami, ale także całą resztą materialnej rzeczywistości. Co ciekawe te subiektywnie zmiany, które można obserwować na poziomie świadomości mają swoje odzwierciedlenie w mierzalnych parametrach związanych z funkcjami mózgu. 

Pod wpływem regularnej medytacji zwiększa się kora przedczołowa, dzięki której możemy podejmować samodzielnie decyzje oraz hipokamp odpowiedzialny za uczenie się i zapamiętywanie. Innym efektem ćwiczeń oddechowych jest kurczenie się ciała migdałowatego, które wyewoluowało, aby organizm mógł się bronić. Naukowcy zauważyli ponadto, że u medytujących zmienia się częstotliwość fal mózgowych. Częściej pojawiają się u nich fale gamma, których obecność skorelowana jest z dobrym samopoczuciem. Inną fizyczną zmianą jest zwiększenie ilości wytwarzanej dopaminy, która sprawia, że znacząco poprawia się samopoczucie i rośnie motywacja. Mózg staje się ponadto bardziej pofałdowany, co wpływa na lepsze i bardziej wydajne przetwarzanie informacji. Można więc powiedzieć, że osoby, które praktykują medytację w sposób regularny i długotrwały rzeczywiście fizycznie zmieniają swój umysł.

W jaki sposób medytacja oddziałuje na ciało?

Konsekwentna praktyka medytacji może również wywierać wpływ na inne funkcje organizmu. Jej dobroczynne efekty wiążą się między innymi z obniżeniem ciśnienia krwi oraz pulsu, co chroni przed chorobami układu sercowo-naczyniowego. Pod wpływem prostych ćwiczeń oddechowych zmniejsza się także stężenie kortyzolu, który jest głównym winowajcą utrzymywania się w ciele przewlekłego stanu zapalnego, związanego z nadmiernym wydzielaniem cytokin. Ponadto znacząco poprawiają się funkcje układu odpornościowego. Co bardzo ciekawe dzięki medytacji można nawet niwelować negatywne skutki spożywania cukru, ponieważ pomaga ona regulować wydzielanie insuliny. 

U medytujących zmienia się również percepcja bólu. Wykazują się oni znacznie większą odpornością w tym zakresie, niż osoby, które nie praktykują. Szczególnie atrakcyjnym dla kobiet efektem medytacji jest możliwość zmniejszenia dolegliwości związanych z napięciem przedmiesiączkowym, czy zbliżającą się menopauzą. Praktykującym dużo łatwiej jest również zasnąć, ponieważ mają lepiej wyregulowany cykl dobowy. Dowiedziono również naukowo, że medytacja zapobiega przedwczesnemu starzeniu się. Telomery w komórkach osób, które praktykują skracają się wolniej, co oznacza, że ich DNA jest lepiej zabezpieczone przed uszkodzeniem.

Jakie są znane techniki medytacyjne?

Istnieje wiele różnych technik medytacyjnych. Jedną z nich jest staroindyjska Vipassana, która ma na celu uważną samoobserwację poprzez monitorowanie oddechu, odczuć pochodzących z ciała oraz swobodnie płynących myśli. Wywodząca się z Japonii medytacja Zen nastawiona jest z kolei na obserwację zdarzeń przebiegających w teraźniejszości.

Medytacja Transcendentalna polega na powtarzaniu specjalnego słowa lub zwrotu, zwanego mantrą, w celu osiągnięcia stanu relaksu i skupienia. Także techniki znane jako mindfulness są formą medytacji. W tym przypadku osoba praktykująca dąży do tego, aby opróżnić swój umysł. Medytację w ruchu uprawiają ponadto adepci jogi i aktywności fizycznych, pochodzących z Dalekiego Wschodu.