Będziesz przerażony, że aż tak… Oto jak stres rujnuje twoje zdrowie

Niby wiemy, że stres jest szkodliwy, ale właściwie w jaki sposób? Jakie ma realne skutki? Jak wpływa na naszą psychikę i zdrowie fizyczne? Odpowiedzi nie będą najprzyjemniejsze (a być może nawet szokujące), ale jest z tego wszystkiego wyjście. Możesz wyjść z tego koszmarnego labiryntu.

Stres to reakcja na wszelkiego rodzaju wyzwania, zagrożenia lub zmiany (tak zwane stresory). Jest brakiem równowagi między tym, czego wymaga od nas otoczenie a naszymi własnymi zasobami. W sytuacjach stresowych robimy się nerwowi, rozdrażnieni, zdekoncentrowani. Pocą nam się ręce, wali serce, oddech staje się płytki, w ustach robi się sucho.

Nie jest jednak prawdą, że stres jest wyłącznie negatywny. Wręcz przeciwnie, potrafi być motywacyjny i pomocny, chociażby w sytuacji, kiedy stajemy na drodze z niedźwiedziem lub przemawiamy przez setką osób. Dlaczego? Wyjaśnia to Amerykańskie Towarzystwo Psychologiczne (American Psychological Association, APA).

“Ta automatyczna reakcja wykształciła się u naszych pradawnych przodków jako sposób ochrony przed drapieżnikami i innymi niebezpieczeństwami. W obliczu zagrożenia organizm przełącza się na wyższe obroty, zalewając ciało hormonami stresu, takimi jak adrenalina i kortyzol, które zwiększają tętno, podnoszą ciśnienie krwi, zwiększają energię i przygotowują nas do radzenia sobie z problemem” – czytamy.

Sęk w tym, że sytuacji naprawdę zagrażających życiu mamy we współczesnym świecie niewiele. Nie musimy już dla przetrwania polować na dziką zwierzynę czy przekraczać wpław rwącej rzeki. Dziś mamy inne wyzwania: dziesiątki nieodczytanych maili, rachunków do zapłacenia i prezentacji do zrobienia, korki, deadline’y i hejterskie komentarze w internecie. 

W takich przypadkach stres nie jest ani pomocny, ani mobilizujący. Jest negatywnym obciążeniem. Co gorsza, stresorów wcale nie brakuje, a wręcz przybywa, co oznacza, że nasz organizm jest cały czas w gotowości: w trybie “reakcja lub ucieczka”. I tu pojawia się chroniczny stres, czyli stres przewlekły, taki, który odczuwamy na co dzień albo… praktycznie cały czas.

Negatywne skutki stresu dotykają i naszą psychikę, i ciało

Taki stres wcale nie jest jedynie uciążliwy. To nie tylko ciągła nerwowość, nieumiejętność skupienia się, agresja oraz niemożność odpoczynku i czerpania przyjemności z życia. Stres jest szkodliwy dla naszego zdrowia, zarówno psychicznego, jak i fizycznego (nie od dziś wiemy, że ciało i umysł są ze sobą połączone). Im dłużej się utrzymuje, tylko gorzej na nas wpływa.

Długofalowe skutki stresu wymienia na swojej stronie internetowej Amerykańskie Towarzystwo Psychologiczne. “Przewlekły stres oraz nadmierna ekspozycja na kortyzol i inne hormony stresu mogą zakłócić prawie wszystkie procesy w organizmie. Może to zwiększyć ryzyko wystąpienia różnych problemów zdrowotnych (…), w tym lęku, depresji, problemów trawiennych, bólów głowy, napięcia mięśniowego i bólu, chorób serca, zawału serca, nadciśnienia tętniczego, udaru, zaburzeń snu, przyrostu masy ciała oraz upośledzenia pamięci i koncentracji” – czytamy. 

Ale pojawić się mogą także zaburzenia psychosomatyczne, ataki paniki, wypalenie zawodowe, załamanie nerwowe, zwiększony poziom cholesterolu, stany zapalne, uzależnienia i złe nawyki… O tym, dlaczego stres może być aż tak negatywny dla naszego psychicznego i fizycznego zdrowia, pisze słynny kanadyjski lekarz Gabor Maté w swojej bestsellerowej książce “Kiedy ciało mówi nie. Koszty ukrytego stresu”. 

“Jak stres może się prze­obra­zić w cho­robę? Stres sta­nowi skom­pli­ko­waną ka­ska­dę fi­zycz­nych i bio­che­micz­nych reak­cji na silne bodź­ce emo­cjo­nalne. W uję­ciu fizjo­lo­gicz­nym emo­cje mają cha­rak­ter impul­sów elek­trycz­nych, che­micz­nych i hor­mo­nal­nych w ukła­dzie ner­wo­wym czło­wieka. Wpły­wają one – przy czym zależ­ność ta jest dwu­kie­run­kowa – na funk­cjo­no­wa­nie głów­nych orga­nów, spój­ność ukła­du odpor­no­ścio­wego oraz dzia­ła­nie wielu krą­żą­cych w orga­ni­zmie sub­stan­cji bio­lo­gicz­nych, odgry­wa­ją­cych istot­ne role w regu­lo­wa­niu jego stanu fi­zycz­nego” – tłumaczy.

Jak radzić sobie ze stresem? Są na to sposoby

Owszem, brzmi to niepokojąco. Ale nie wszystko stracone. Jak utrzymuje Amerykańskie Towarzystwo Psychologiczne, “redukowanie poziomu stresu może nie tylko sprawić, że będziemy czuć się lepiej, ale również na dłuższą metę chronić swoje zdrowie”.

Tak, stres w życiu można zmniejszyć, chociaż wiele osób, słysząc te słowa, być może pokręci z rezygnacją głową. Przecież życie jest takie ciężkie, jak tu się nie stresować? Nie da się! Oczywiście, nie jest to łatwe. To proces, który wymaga niekiedy przewartościowania oraz przemeblowania swojej codzienności, ale jest możliwy.

Istnieje wiele sposobów na radzenie sobie ze stresem, w tym te doraźne, jak głębokie oddychanie, wyjście na świeże powietrze i otoczenie się naturą, liczenie do dziesięciu, spacer, słuchanie relaksacyjnej muzyki, praktykowanie uważności i medytacja, a nawet wtulenie się w psa czy kota. Wszystko, co pomoże ci wprowadzić się w stan odprężenia i spokoju. 

W momencie silnego stresu spróbuj spisać na kartce wszystko, co cię rozdrażnia, swoje emocje, myśli i zadania do wykonania. Już sam proces pisania przyniesie ci ulgę, ale pozwoli ci też rozplanować plan działania. Co zrobić w następnej kolejności? Co oddelegować innym, a z czego zrezygnować? Może się okazać, że część twoich zadań wcale nie jest priorytetowa.

Dbaj o siebie każdego dnia: śpij siedem lub osiem godzin dziennie, ogranicz kawę i mocną herbatę, uprawiaj aktywność fizyczną, przyhamuj scrollowanie mediów społecznościowych i korzystanie z urządzeń elektronicznych oraz utnij toksyczne relacje ze swojego życia. Rozważ też, czy praca, którą wykonujesz, nie wysysa z ciebie wszystkich soków (a żadna praca nie jest tego warta). Może da się coś zmienić w twoim życiu, aby zapanowała w nim równowaga?

“Badacze zalecają zwiększenie pozytywnego nastroju poprzez znajdowanie codziennie czasu na przyjemne aktywności, co może zwiększyć uczucia takie jak szczęście, radość, zadowolenie i entuzjazm” – radzi Amerykańskie Towarzystwo Psychologiczne. Niby proste, a jednak kluczowe. Czasami małe przyjemności, uwielbiane pasje czy ukochani ludzi mogą okazać się najpotężniejszą bronią na stresowym froncie.

Jeśli zupełnie nie potrafisz dać sobie rady ze stresem, a jego negatywne skutki jedynie się intensyfikują, nie bój się zwrócić po pomoc do specjalisty. Jeszcze będzie spokojnie, obiecujemy. Działaj. I oddychaj…