Od naukowca do duchowego mistrza. Ram Dass połączył Wschód z Zachodem i zmienił życie milionów

Ram Dass to jeden z najwybitniejszych i najbardziej wpływowych nauczycieli duchowych naszych czasów. Był psychologiem i autorem, którego nauki, koncentrujące się na uważności i współczuciu, zainspirowały miliony ludzi na całym świecie. Znany z umiejętności łączenia zachodniej psychologii z duchowością Wschodu, stał się kluczową postacią ruchu kontrkulturowego lat 60. i przyczynił się do spopularyzowania jogi oraz medytacji na Zachodzie. Niezwykła historia jego życia wciąż fascynuje, a jego przesłania – choć proste, to głęboko mądre – pozostają aktualne i przeżywają dziś drugą młodość.

Ram Dass, urodzony jako Richard Alpert 6 kwietnia 1931 roku w Bostonie, pochodził z zamożnej, świeckiej rodziny żydowskiej. Jego ojciec, George Alpert, był prawnikiem i odnoszącym sukcesy przedsiębiorcą, jednym z pierwszych prezesów Amtrak, operatora pociągów pasażerskich w USA. Wychowany w tradycji amerykańskiego sukcesu, Richard był więc zachęcany do zdobywania wiedzy i pięcia się po społecznej drabinie.

W młodości Alpert dążył do realizacji tych oczekiwań. Studiował psychologię na Tufts University, a następnie ukończył magisterium na Wesleyan University i zrobił doktorat na prestiżowym Uniwersytecie Stanforda. Jego kariera akademicka nabierała tempa – w latach 50. i 60. był profesorem na Harvardzie, gdzie szybko zdobył reputację jako wybitny badacz i pedagog.

Początkowo specjalizował się w psychologii społecznej i motywacji, ale prawdziwą sławę zyskał dzięki współpracy z Timothym Learym, filozofem i psychologiem, późniejszą ikonę ruchu hipisowskiego. Obaj naukowcy zaczęli eksperymentować z substancjami psychodelicznymi, takimi jak LSD i psylocybina, badając ich wpływ na ludzką świadomość. Ich prace, choć rewolucyjne, wywołały w tamtych czasach wiele kontrowersji, co ostatecznie doprowadziło do ich zwolnienia z Harvardu w 1963 roku.

Kryzys Rama Dassa, podróż do Indii i duchowy przełom 

Wraz z odejściem z Harvardu Alpert zaczął coraz bardziej odczuwać pustkę. Mimo osiągnięć akademickich i eksperymentów z poszerzaniem świadomości, czuł, że coś istotnego umyka mu w życiu. Był zamożny, miał wielu znajomych i prowadził wystawne życie, ale brakowało mu głębszego poczucia celu.

Podobnie jak wielu Amerykanów w latach 60., Richard Alpert wyruszył do Indii w poszukiwaniu odpowiedzi na pytania, których w jego poczuciu nie potrafił rozwiązać zachodni świat. Nie był religijny, ale w 1967 roku, za namową przyjaciela, spotkał hinduskiego guru Neem Karoli Babę, znanego również jako Maharaj-ji. Ten, widząc Alperta po raz pierwszy, nazwał go po imieniu, choć nigdy wcześniej się nie spotkali. Co więcej, Neem Karoli Baba opowiedział mu szczegóły z życia jego matki, które znał tylko sam Richard.

To spotkanie zburzyło sceptycyzm naukowca i stało się punktem zwrotnym w jego życiu, zapoczątkowując jego głęboką transformację duchową. Duchowy mistrz Richarda nadał mu nowe imię Ram Dass, co oznacza “Sługa Boga”, i nauczył go prostych, ale głębokich zasad duchowych: życia w uważności, służby innym oraz bezwarunkowej miłości.

W aszramie Kainchi Dham w Indiach, miejscu, które do dziś przyciąga tysiące pielgrzymów, Ram Dass zgłębiał medytację, jogę i nauki duchowe. Był to dla niego czas głębokiego rozwoju wewnętrznego. Wówczas zrozumiał, że – w przeciwieństwie do psychodelików, które oferowały jedynie chwilowe wglądy – duchowe praktyki stały się dla niego trwałym i stabilnym narzędziem transformacji.

Nauki Ram Dassa: Cztery kluczowe filary jego filozofii

Po powrocie do kraju Ram Dass napisał książkę “Be Here Now” (1971), która szybko stała się bestsellerem. W czasach, gdy w USA dominowała kontrkultura, w tym ruch hipisowski, książka ta zdobyła status kultowej. Łącząca wschodnie nauki z osobistymi historiami i praktycznymi wskazówkami, „Be Here Now” odegrała kluczową rolę w rewolucji duchowej lat 60. i 70. Inspirowała młode pokolenie do poszukiwania głębszego sensu życia poza materializmem oraz konsumpcjonizmem i stała się jednym z fundamentów ruchu New Age.

Od tego momentu Ram Dass poświęcił swoje życie propagowaniu wartości duchowych. Był mistrzem w przekładaniu złożonych nauk na prosty i przystępny język, dzięki czemu jego przekaz trafiał zarówno do zaawansowanych praktyków, jak i tych, którzy dopiero wkraczali na duchową ścieżkę. Jego podróż od akademickiego psychologa do nauczyciela duchowego stała się inspiracją dla milionów ludzi, poszukujących sensu w świecie zdominowanym przez materializm, pośpiech i dynamiczne zmiany społeczno-polityczne.

Nauki Rama Dassa opierały się na czterech fundamentalnych filarach, które kształtowały całe jego życie i pracę. Były to:

1. Uważność i obecność

W centrum nauk Ram Dassa była uważność, czyli zdolność do bycia całkowicie obecnym w danej chwili. W “Be Here Now” (czyli “Bądź tu i teraz”) z pisał: “Zacznij zauważać, że gdziekolwiek jesteś i cokolwiek wskazuje zegar, zawsze jest tu i teraz”*.

Ram Dass podkreślał, że umysł często błądzi między przeszłością a przyszłością, co wywołuje poczucie braku kontroli i cierpienie. Skupienie uwagi na chwili obecnej, jego zdaniem, otwiera drzwi do głębokiej duchowej transformacji. “Nie żyj przeszłością. Nie śnij o przyszłości. Skoncentruj swój umysł na obecnej chwili” – przypominał w “Walking Each Other Home: Conversations on Loving and Dying” z 2018 roku. 

Amerykański nauczyciel duchowy wierzył, że uważność pozwala lepiej reagować na emocje i wyzwania, jakie niesie życie. Nie chodziło o tłumienie emocji, lecz o ich pełne przeżywanie w duchu akceptacji. Przekonywał, że w stanie pełnej obecności życie staje się bardziej autentyczne, a my sami zaczynamy dostrzegać jego niezwykłe piękno, nawet w najbardziej zwyczajnych chwilach. Praktykowanie uważności wcale nie wymaga bowiem specjalnych warunków – można to robić w każdej sytuacji, myjąc naczynia czy w autobusie.  Jego nauki stały się fundamentem współczesnego ruchu mindfulness.

2. Miłość i współczucie

Dla Rama Dassa miłość była najwyższą formą duchowego doświadczenia. Nie postrzegał jej jednak jako uczucia ograniczonego do bliskich relacji, lecz jako uniwersalny stan bycia, który łączy wszystkich ludzi i przekracza wszelkie podziały. Powtarzał, że duchowa praktyka polega na nauce kochania bez warunków i oczekiwań.

“Najważniejszy aspekt miłości nie leży w dawaniu ani przyjmowaniu – tkwi w byciu. Kiedy potrzebuję miłości od innych lub muszę ją dawać, znajduję się w niestabilnej sytuacji. Bycie w miłości, zamiast dawania lub brania miłości, to jedyna rzecz, która zapewnia stabilność. (…) Nie interesuje mnie bycie ‘kochankiem’. Interesuje mnie tylko bycie miłością” – brzmią jego słynne słowa.

Ram Dass wielokrotnie przypominał, że miłość jest w nas, niezależnie od okoliczności. “Kochająca świadomość to nasza duchowa istota. Zaczyna się w twoim sercu, nie w umyśle. Poczuj przestrzeń swojego serca, poczuj kochającą świadomość i powtarzaj w ciszy: ‘Jestem kochającą świadomością’” – podkreślał.

Inspirował do patrzenia na każdego człowieka jak na boską istotę, która, podobnie jak my, mierzy się z własnymi wyzwaniami i lękami. W jego przekonaniu tylko takie podejście pozwala ludziom żyć w harmonii i jedności. Pisał: “Kiedy wzrastamy w świadomości, pojawia się więcej współczucia i miłości, a bariery między ludźmi, religiami i narodami zaczynają znikać. Tak, musimy przezwyciężyć poczucie odrębności”.

Dzięki naukom Neem Karoli Baby, Ram Dass zrozumiał też, że współczucie jest naturalnym wyrazem miłości. W swoich wystąpieniach i książkach zachęcał do rozwijania zdolności do empatii i życzliwości, nawet wobec osób, z którymi trudno jest się porozumieć. 

3. Bezinteresowana służba

Jednym z najważniejszych elementów filozofii Ram Dassa była idea seva – bezinteresownej służby. Był głęboko zainspirowany przykładem swojego mistrza, Neem Karoli Baby, który powtarzał, że pomaganie innym to wyraz najwyższej duchowej miłości.

Ram Dass wierzył, że poprzez służbę innym wyrażamy swoje najczystsze intencje i jednocześnie rozwijamy własną świadomość. Mówił, że prawdziwa duchowa praktyka nie kończy się na medytacji czy modlitwie – musi prowadzić do bycia i działania. W jego oczach praca na rzecz dobra innych była sposobem na transcendencję ego i odkrywanie głębszego sensu życia.

“Powiedziałbym, że celem mojego życia było początkowo osiągnięcie wolności, a potem uświadomienie sobie, że moja wolność nie jest niezależna od wszystkich innych. Dochodzę do tego punktu, gdzie praca nad sobą staje się darem dla innych ludzi, aby nie budzić więcej cierpienia. Pomagam ludziom, pracując nad sobą, i pracuję nad sobą, aby pomagać ludziom” – pisał.

4. Integracja cierpienia

Po udarze mózgu w 1997 roku, który znacznie ograniczył jego sprawność fizyczną, Ram Dass doświadczył głębokiej transformacji w swoim podejściu do cierpienia. Mimo że początkowo zmagał się z poczuciem frustracji i bezradności, ostatecznie uznał chorobę za dar, który pogłębił jego duchową praktykę.

W książce “Still Here: Embracing Aging, Changing, and Dying” z 2000 podkreślał, że ból – zarówno fizyczny, jak i emocjonalny – może stać się okazją do odkrywania wewnętrznej siły. „Cierpienie jest częścią naszego programu szkoleniowego, który pomaga nam stać się mądrymi” – pisał. 

Ram Dass uważał również, że akceptacja trudnych momentów życia pozwala odnaleźć w nich sens i głębsze zrozumienie samego siebie, a jego nauki stały się inspiracją dla wielu osób, które zmagały się z chorobami lub stratą. „Jeśli mam umrzeć, najlepszym przygotowaniem jest uciszenie umysłu i otwarcie serca. Jeśli mam żyć, najlepszym przygotowaniem jest uciszenie umysłu i otwarcie serca – powtarzał.

Działalność Rama Dassa nie zakończyła się nawet po jego udarze mózgu

Ram Dass wykorzystywał swoją popularność, aby inspirować ludzi do duchowego rozwoju. W kolejnych dekadach jeździł po świecie i prowadził liczne warsztaty i oraz rekolekcje, na których łączył elementy medytacji, praktyk jogi i psychologii. Każde spotkanie z nim gromadziło tłumy. 

Nigdy nie zapominał o działaniu na rzecz innych. Współzałożył istniejącą do dziś organizację Seva Foundation zajmującą się niesieniem pomocy okulistycznej (zwłaszcza w krajach i obszarach o ograniczonym dostępie do opieki zdrowotnej) i Hanuman Foundation, fundację wspierającą rozwój duchowy oraz popularyzację praktyk medytacyjnych i uważności na Zachodzie.

W 1997 roku Ram Dass doznał wspomnianego poważnego udaru mózgu, który niemal całkowicie sparaliżował jego prawą stronę ciała i odebrał zdolność mówienia. Dla człowieka, którego życie opierało się na nauczaniu i przemawianiu, było to ogromne wyzwanie, jednak nauczył się traktować to doświadczenie jako kolejną lekcję duchową. Powtarzał, że udar stał się dla niego “łaską”, ponieważ nauczył go cierpliwości, pokory i akceptacji. 

Proces ponownej nauki mówienia był długotrwały i pełen trudności, ale dzięki determinacji, wsparciu bliskich i zastosowaniu duchowych praktyk, takich jak medytacja i oddychanie, stopniowo odzyskał zdolność komunikacji. Później podkreślał, że ten okres jego życia nauczył go wdzięczności za każdą, nawet najmniejszą możliwość wyrażania siebie. “Cierpienie mnie otworzyło” – wyznał w poświęconej cierpieniu książce “Still Here”.

Po ciężkiej chorobie po wyjeździe do Indii w 2004 roku Ram Dass zrezygnował z podróżowania i zamieszkał na Hawajach, gdzie w otoczeniu natury spędzał ostatnie lata życia. Nadal prowadził duchowe spotkania i seminaria, a mimo fizycznych ograniczeń nie przestawał dzielić się swoimi naukami i przesłaniem.

Ram Dass zmarł 22 grudnia 2019 roku w swoim domu na hawajskiej wyspie Maui, w otoczeniu bliskich. Miał 88 lat. Jego śmierć głęboko odczuto w kręgach duchowych na całym świecie, a w mediach społecznościowych wielu ludzi dzieliło się swoimi historiami o tym, jak nauki nauczyciela duchowego z USA zmieniły ich życie.

Dziedzictwo Rama Dassa pozostaje żywe do dzisiaj

Ram Dass pozostawił po sobie kilka publikacji, które do dziś są bestsellerami w dziedzinie duchowości. “Be Here Now”, nazywana “biblią kontrkultury”, sprzedała się w milionach egzemplarzy i była tłumaczona na wiele języków. Inne książki Rama Dassa, takie jak “How Can i Help” (1985) czy “Polishing the Mirror” (2013) pogłębiały kluczowe w jego naukach tematy, takie jak uważność, miłość, akceptacja cierpienia, współczucie i życie w zgodzie z własną naturą. Do dziś są wykorzystywane przez nauczycieli duchowych, terapeutów i osoby poszukujące wewnętrznej harmonii.

Dziedzictwo Ram Dassa to nie tylko jego książki, nauki i wykłady, ale przede wszystkim głęboki wpływ, jaki wywarł na miliony ludzi na całym świecie. Jego życie i praca stały się mostem łączącym Wschód z Zachodem, przekształcając duchowe nauki buddyzmu i hinduizmu w uniwersalne przesłanie dostępne dla każdego. Był jednym z pierwszych nauczycieli z krajów zachodnich, którzy wprowadzili do naszej kultury praktyki duchowe, takie jak medytacja, joga i mindfulness.

Dzięki Ram Dassowi duchowość przestała być postrzegana jako coś zarezerwowanego dla zakonników czy osób odizolowanych od codziennego życia. Uczył, że każdy, niezależnie od swojej roli społecznej czy codziennych obowiązków, może odkrywać swoją wewnętrzną naturę i wprowadzać duchowe praktyki do życia codziennego.

W erze cyfrowej nauki Ram Dassa znalazły nowe życie. Dzięki podcastom, nagraniom wykładów i materiałom wideo, jego przesłanie trafia do młodszych pokoleń. Cytaty takie jak “Bądź obecny” czy “Jesteś miłością” stały się memami krążącymi w mediach społecznościowych, przypominającymi o prostocie, aktualności i głębokiej mądrości jego filozofii. Nauki Rama Dassa pozostają również żywe dzięki działalności organizacji Love Serve Remember Foundation, która cały czas propaguje jego filozofię.

Ram Dass pozostawił po sobie dziedzictwo, które inspiruje do życia w większej uważności, miłości i służbie innym – wartościach, które, jak przekonywał, prowadzą do spokoju i szczęścia. Nauczył swoje pokolenie, a także wiele kolejnych, jak żyć z otwartym sercem, przyjąć życie takim, jakie jest, i odnaleźć duchowy wymiar w codziennych doświadczeniach.

Dzięki swojej szczerości, otwartości i duchowej przenikliwości, Ram Dass stał się jednym z najważniejszych przewodników duchowych naszych czasów, również w chaotycznych czasach współczesnych. Jego przesłanie „wszyscy prowadzimy się nawzajem do domu” wciąż przypomina, że jesteśmy częścią wspólnej duchowej podróży i nikt nie jest samotną wyspą.

*tłumaczenia własne